Çok sık karşılaştığımız bir kavramdır subliminal mesaj. Peki tam olarak nedir subliminal mesaj? İlk ne zaman ve nerede ortaya çıkmıştır? İnsanlar üzerindeki etkisi nedir?
Pazarlamasyon alanında sıkça karşımıza çıkan subliminal, siz farkında olmadan bilinçaltınıza gönderilen mesajlardır. İnsan beyni her yerden data alır. Beyin algısı yüksektir. Beyin sürekli bir şeyleri görüyor, duyuyor hatta hissediyor.
Subliminal Mesaj Nedir? Etkileri Nelerdir?
Subliminal mesajın geçmişi, aslında 2500 yıl öncesine, Antik Yunanistan’a dayanıyor. Önemli filozoflardan olan Aristo, Platon ve Sokrates insan bilincinin karanlık yönlerinin de olduğunu ortaya koymuşlardır.
Gün içerisinde insanlar bazı uyarıcılara maruz kalıyor fakat bilinç bunu fark etmiyordu. Bu uyarıcılar, kendilerini insanlar uyurken düşlerinde belli etmeye başlıyor. 11. Yüzyılda Farabi, İbn-i Sina bu konu ile ilgili araştırma yapmaya başladılar ve insanın bir bilinçli tarafı ve bir de karanlık tarafı olduğunu söylediler. İnsanın bilinçli tarafı aktifken bazı uyarıcılar insanı etkiliyor fakat bilinç bunu fark etmiyor. Bu uyarıcılar ise insanların rüyalarında ortaya çıkıyor.
Modern Tarihte Ticarileşme Fikri
1950’li yıllara baktığımızda subliminal mesaj fikri ticarileşmeye başlamıştı. 1950’li yıllar da Amerika’nın ekonomisi çok iyi olduğu, insanların gelir seviyesinin arttığı ve insanların şuursuzca harcama yaptığı yıllardı. Amerika’daki ticari pazar inanılmaz derecede büyümüştü. Arz ve talep bu kadar canlıyken reklam firmaları bundan pay almak istediler ve subliminal mesaj ilk defa bu dönemlerde reklamlarda yer edinmeye başladı.
Aynı zamanda subliminal mesajın babası sayılan Edward Bernays’ın, sigara firması vardı. Sigara paketlerinin rengi yeşildi. Bernays, çok satılması için paketin rengini değiştirmek yerine, yeşilin moda olmasına karar verir ve yüksek sosyetenin katıldığı bir balo düzenler. Bu baloya yeşil renk giyinme zorunluluğu getirir. Gelen herkes yeşil renk giymiştir. Böylece yeşil moda olmuştur.
Sigaranın daha fazla tüketilmesi için kadınların da sigara tüketimini artırmak isteyen Edward Bernays, kadınları örgütleyerek sokaklarda sigara içmelerini, “biz kadınız, biz eşitiz, biz de sigara içeriz” mesajını vermelerini istemiştir. Böylece kadınların da sigara tüketiminin artmasını sağlamıştır.
Günümüzde Olay Paranoyaya Dönüştü
Televizyonun, sinemanın, internetin de ortaya çıkmasıyla subliminal mesaj paranoyaya dönüşmeye başladı. 2000’li yıllarda ise YouTube gibi platformların da ortaya çıkmasıyla görsel ve duyusal medya patlama yaptı ve subliminal mesaj paranoyası tavan yaptı. İnsanlar her şeyin içinde bir subliminal mesaj aramaya başladı. Ülkemizde 2011 yılında yasaklanmasına rağmen az da olsa pazarlama alanında kullanılmaya devam ediyor.
Peki gerçekten subliminal mesajlar, insanlar üzerinde etkili mi?
Bu konuyla ilgili birçok araştırma yapıldı ama subliminal mesajın insanların bilinci üzerinde ciddi etkileri olduğuna dair bir bulguya rastlanmadı. Bilim dünyası, subliminal mesajın insanlar üzerinde çok düşük bir etkisi olduğunu, insanların ideolojilerini, inancını vb konularda etkilemediğini ve eğitim seviyesi yükseldikçe subliminal mesajın etkisinin de azaldığını söylemektedir.
