Algıda seçicilik, çevrede bulunan nesnelerin bir veya birkaçına yöneltilen dikkat yüzünden diğer nesnelere karşı duyarsızlaşmaktır. Algı yönetimini ifade eden bir kavram olması dolayısıyla bir şeye odaklanılıp diğerlerinin farkına varılmamasını ifade etmektedir.
Çevrede bulunan olay, nesne ve uyarıcılar bu kavramı ifade etmeleri bakımından önemlidir. Uyarıcının ne kadar şiddetli olduğu, hareketlilik tekrar ve süreklilik algıyı yöneten bağlamlardır.
Contents
Algıda Seçicilik Örnekleri
Kişi ihtiyaçlarına ve dış uyaranlara göre konumlanarak algıda seçime doğru ilerleyebilmektedir. Örneğin, günlük yaşamda mavi arabalara dikkat etmeyen birisinin mavi araba aldıktan sonra hep mavi arabalara dikkat etmesi bu kapsamda ele alınabilmektedir.
Haberlerde hep kadın cinayetlerine dikkat edilmesi kişinin bu konuda hassas ve duyarlı olduğunu göstermektedir. Bir konu, durum veya nesnenin kişinin zihnini yönlendirmesi ile meydana gelen algılama biçimidir.
Algıda Seçicilik Nasıl Olur?
Bireyin kendiyle ilgili veya ilgilendiği durum ile ilgili hemen dikkatini çeken bir şey görüp ona yönelmesine algıda seçicilik denmektedir. Dış dünyada verili olan nesne ve olayların sadece bir kısmını anlama yeteneğine sahip olan insan, algısını yönelttiği konuyu hemen dikkatle incelemeye başlıyorsa bu durumun meydana geldiği söylenebilmektedir.
Psikoloji menşeili bir kavramdır ve bireylerin zihinlerinin bir yöne doğru yönelmesini ifade etmektedir. Bu durumu etkileyen faktörler, süreklilik, uyarıcının şiddeti, hareketlilik, aşırı zıtlık ve tanışıklık olarak sayılabilmektedir.
Algıda Seçicilik Kimin Kuramı?
Algıda seçicilik, Gestalt kuramıdır. Ona göre insan zihni şekil ve zemin arasında bir ayrım yapmakta ve bu durum algıda seçiciliğe yol açmaktadır. Dikkatin yoğunlaştığı kısım şekil olmakta, diğer yüzeyler ise zemin olmaktadır.
Şekil dikkatin üzerinde yoğunlaştığı şeydir ancak zemin şeklin gerisinde kalan dikkat edilmeyen kısımdır. Bu nedenle şekil ve zemin sürekli değiştiğinden dolayı mutlak bir kavram olarak tanımlanmamaktadır.
İlginizi Çekebilir: Özgüven Nasıl Kazanılır?
Dikkati Etkileyen İç Etmenler Nelerdir?
Dikkati etkileyen iç etmenler, dikkatin belli bir yöne çevrilmesi ve insanın istenç, gereksinim ve duyularına bağlı olan unsurlardır. Örneğin aç olan birisi lokantadaki yemekleri düşünüp arzulayabilmekte ancak tok olan kişi hesabı ödeyip kalkmak istemektedir.
Bu durum, bireyin içinde bulunduğu arzu, istek ve ihtiyaçların nereye yönlendiği ile ilgilidir. Değişkenlerin dikkati uyarmaları hangi konumda olduklarına bağlıdır ve iç etmenleri detaylandırmak gerekirse şunlar söylenebilir;
- Uyarıcının Kuvveti Ve Hacmi Dikkati Etkiler. (Ses, Işık Vb.)
- Aşırı Zıtlıklar Dikkati Etkileyen İç Etmenler Arasındadır.
- Tekrarlar Ve Yinelemeler Dikkati Etkiler.
- Hareket Eden Uyarıcılar Dikkati Etkilemede Etkilidir.
- Yenilik Ve Tanışıklık Duygusu Dikkati Etkileyen Unsurlar Arasındadır.
- Alışılmışın Dışındaki Uyarıcılar Dikkati Etkiler.
Dikkatin belli bir yöne çevrilmesi, çevremizdeki unsurların ne olduğu ile ilişkilidir. Yeni biriyle tanıştığınızda, ortamdaki ışığın hacminin fazla olması durumunda veya gürültülü bir ortamda bulunduğunuzda dikkatiniz iç etmenler tarafından etkilenebilmektedir.
Derinlik Ve Mesafeyi Algılamak İçin Hangi İpuçlarından Yararlanmalıyız?
Tek göze bağlı ipuçlarından yararlanılabilmekte ve bunlar derinlik ve uzaklığa ilişkin bazı ipuçları sunabilmektedir. Örtüşme veya üst üste binme göreli bir uzaklık ipucu olması dolayısıyla ilk nesne yakın, ikinci nesne ise uzak olarak algılanmaktadır.
Bu sayede derinliğe ilişkin ipucu kazanabilmek mümkündür. Bir cismin kısmen diğerinin önüne geçmesi durumu aralarında çok mesafe olmasa dahi öndekinin diğerine göre daha yakın olarak algılanmasına yol açmaktadır. Diğer nesne ise hemen hemen aynı mesafede olmasına rağmen daha uzak olarak algılanmaktadır. En nihayetinde bu durumun göreli bir uzaklık olduğu kanısına varılabildiği gibi algıda seçicilikten kaynaklanan bir durum olduğunu söylemek de yerinde bir kanıdır.
Algıda Seçicilikte Dış Faktörler Nelerdir?
Algıda seçicilikte dış faktörler Şunlardır;
- Uyarıcının Şiddeti: Işığın birden parlaması ya da sesin birden şiddetlenmesi algının dış faktörlere kaymasını sağlar.
- Yenilik: Sıradan nesne, olay ve resim gibi durumlar sıradan olmayanlara göre daha fazla dikkat çeker.
- Tekrar: Uyarıcı tekrar etme durumundaysa fark edilme durumu yükselir. Reklam firmaları insanların unutkanlığından göz önüne alarak satacakları malı tekrarlayarak insanların zihinlerde kalmalarını sağlar.
- Hareket: İnsanlar iç güdü ile hareket eden nesnelere yönelme eğilimine girerler. Oyuncak vitrinde dans eden bebek örnek olarak gösterilebilir.
- Zıt Uyarıcı: Diğerlerine göre farklı olan daha fazla dikkat çeker. (Karlar içinde siyah tavşanın daha fazla dikkat çekmesi gibi.)
Algıda Seçicilikte İç Faktörler Nelerdir?
- İlgi: İnsanların kişisel ilgisi algıyı belirler. Arabaları seven bir kişinin araba reklamlarına dikkat etmesi ilgiye örnek olarak gösterilebilir.
- Meslek: Polis, savcı ve hakimler suç penceresinden, öğretmenler öğretme ve bilgi penceresinden dünyayı algılaması mesleğin getirdiği etkidir.
- Beklenti: Kişilerin beklenti ve umut halinde ortaya çıkma öngörüsüdür. İnsanlar bekledikleri ya da arzuladıkları şeyi algılarlar
