Psikoloji, insan düşüncesi, davranışı, gelişimi, kişiliği, duygu, motivasyonu ve daha fazlasını içeren geniş bir alandır. Psikoloji zihin ve davranışın incelenmesidir. İnsanların nasıl düşündüğünü, davrandığını ve hissettiğini etkileyen biyolojik etkileri, sosyal baskıları ve çevresel faktörleri kapsar. Daha zengin ve daha derin bir psikoloji anlayışı kazanmak, insanların kendi eylemleri hakkında bilgi edinmelerine ve diğer insanları daha iyi anlamalarına yardımcı olabilir.
İnsanların psikoloji hakkında yanlış bilgileri bulunmaktadır. Hayatımızda başarıdan, insan ilişkilerine kadar her alanda etkisi olan bir bilim dalıdır. Toplum içerisinde bilinen sığ düşüncenin aksine çok derin bir yapıdadır. Peki bahsettiğimiz bu derin psikoloji nedir? Tarihinden tutun da düşünce okullarına kadar basit ve de bilgilendirici bir makaleyi sizlere sunuyoruz. Okuduktan sonra, görüşlerinizi yorum kısmından bizimle paylaşmayı unutmayın.
Psikoloji Tarihi
Psikoloji ilk başlarda hem felsefe hem de biyolojiden evrimleşti. Bu iki konunun tartışılması, Aristoteles ve Sokrates dahil olmak üzere ilk Yunan düşünürlerine kadar uzanıyor. “Psikoloji” kelimesi, kelimenin tam anlamıyla “yaşam” veya “nefes” anlamına gelen Yunanca ruh kelimesinden türemiştir. Kelimenin türetilmiş anlamları arasında “ruh” veya “benlik” yer alır.
Psikolojinin ayrı ve bağımsız bir çalışma alanı olarak ortaya çıkması, 19. yüzyıla dayanır. Wilhelm Wundt’un 1879’da Almanya’nın Leipzig şehrinde ilk deneysel psikoloji laboratuvarını kurmasıyla ortaya çıkmıştır.
Psikoloji tarihi boyunca, insan aklını ve davranışını açıklamak için çeşitli düşünce okulları oluşmuştur. Bazı durumlarda, belirli düşünce okulları bir süre psikoloji alanına hakim olmak için yükseldi. Aşağıdakiler psikolojideki başlıca düşünce okullarından bazılarıdır.
- Yapısalcılık Düşünce Okulu: Wilhelm Wundt ve Edward Titchener en önemli düşünürleridir. Yapısalcılık, psikolojideki ilk düşünce okulu olma özelliği taşır. Ancak diğer okullar da yakında ortaya çıkmaya başlamıştır.
- İşlevselcilik Düşünce Okulu: İlk psikolog ve filozoftur William James. Amerika’da ilk psikoloji dersini veren kişi unvanına da sahiptir. Dikkatini insan bilinci ve davranışının amacına odaklayan işlevselcilik düşünce okulunun önemli düşünürlerindendir. Yapısalcılık düşüncesine tepki olarak ortaya çıkmıştır.
- Psikanaliz Düşünce Okulu: Bu ilk düşünce okulları psikolojiye birçok baskın ve etkili yaklaşım getirmiştir. Sigmund Freud’un psikanalizi, bilinçdışı zihnin insan davranışını nasıl etkilediğine odaklandı.
- Davranışçılık Düşünce Okulu: Davranışsal düşünce okulu, 1950’li yıllarda egemenlik sürmüş bir okuldur. John B. Watson ve Ivan Pavlov en önemli düşünürleri arasındadır. Davranışçılık düşünce okuluna göre, davranışlarımız iç güçlerden ziyade çevresel nedenlerle açıklanabilir. Davranış, gözlemlenebilir bir davranışa odaklanmalıdır.
- Hümanistik Psikoloji Düşünce Okulu: Daha sonra, hümanistik yaklaşım, kişisel gelişim ve kendini gerçekleştirmenin önemine odaklandı. Davranışçılık ve psikanaliz düşüncelerine cevap olarak ortaya çıktı. En önemli düşünürleri Abraham Maslow ve Carl Rogers’tır.
- Bilişsel Psikoloji Düşünce Okulu: 1960’larda ve 1970’lerde gelişen bilişsel devrim, düşünme, karar verme, dil gelişimi ve hafıza gibi içsel zihinsel süreçlerin araştırılmasını teşvik etti. Biliişsel psikoloji okulu, insanların nasıl düşündüklerini, algıladıklarını, hatırladıklarını ve öğrenmelerini de dahil olmak üzere zihinsel süreçlerini inceleyen psikolojinin okuludur.
Bu düşünce okulları bazen rakip güçler olarak algılanabilir. Anck her bakış açısı psikoloji anlayışımıza katkıda bulunmuştur.
Keşfedin: Nezaket Kuralları
Psikoloji Türleri
Psikoloji nedir? Sorusuna cevap vermek için psikoloji türlerini de bilmemiz gerekmektedir. Çünkü psikoloji, geniş ve çeşitli bir alandır. Bazı farklı alt alanlar ve uzmanlık alanları ortaya çıkmıştır. Aşağıdakiler psikoloji alanındaki başlıca araştırma ve uygulama alanlarından bazılarıdır:
- Anormal psikoloji, anormal davranış ve psikopatoloji üzerine yapılan çalışmadır. Bu uzmanlık alanı çeşitli zihinsel bozuklukların araştırılması ve tedavisi üzerine odaklanmıştır. Psikoterapi ve klinik psikoloji ile bağlantılıdır.
- Biyolojik psikoloji (biyopsikoloji), biyolojik süreçlerin zihni ve davranışı nasıl etkilediğini inceler. Bu alan nörobilimle yakından bağlantılıdır. Beyin hasarına veya beyin anormalliklerine bakmak için MRI ve PET taramaları gibi araçları kullanır.
- Klinik psikoloji, zihinsel bozuklukların değerlendirilmesi, teşhisi ve tedavisine odaklanır.
- Bilişsel psikoloji, dikkat, hafıza, algı, karar verme, problem çözme ve dil edinimi gibi insan düşünce süreçlerinin incelenmesidir.
- Karşılaştırmalı psikoloji, hayvan davranışlarının incelenmesiyle ilgili psikolojinin dalıdır.
- Gelişim psikolojisi, bilişsel yetenekler, ahlak, sosyal işlevsellik, kimlik ve diğer yaşam alanları dahil olmak üzere yaşam boyu insan büyümesine ve gelişmesine bakan bir alandır.
- Adli psikoloji, hukuksal ve ceza adalet sisteminde psikolojik araştırma ve ilkeleri kullanmaya odaklanan uygulamalı bir alandır.
- Endüstriyel-örgütsel psikoloji, iş performansını artırmak ve çalışanları seçmek için psikolojik araştırmaları kullanan bir alandır.
- Kişilik psikolojisi, kişiliğin nasıl geliştiğinin yanı sıra her bireyi benzersiz kılan düşünce, davranış ve özelliklerin örüntülerine odaklanır.
- Sosyal psikoloji, grup davranışı, bireysel davranış üzerindeki sosyal etkiler, tutumlar, ön yargı, uygunluk, saldırganlık ve ilgili konulara odaklanır.
Psikolojinin Amaçları Nelerdir?
Psikolojinin amacı; zihinsel süreçleri ve bu süreç içerisinde yapılan davranışları incelemek, davranışların nedenine inerek nasıl olduğunu açıklamak, davranışların neticesinde oluşan değişim ve gelişimi irdelemek, bütün zihinsel süreçleri kontrol etmektir. Belirtilen hedefler doğrultusunda insan zihni incelenir ve insanın zihninde oluşan düşüncelerin davranış olarak karşılığına bakılır. Genel olarak psikolojinin amaçları incelendiğinde;
- İnsan davranışlarının alt nedenlerini tanımlamaya çalışır. Örnek olarak vücudun içsel ve dıştan gelen uyaranlara verdiği otomatik tepkileri inceler. Bu incelemelerin uzun süreli yaşantılara etkisini irdeler.
- İnsanların davranışlarını açıklar. Açıklamaya çalışırken de insanın davranışlarına nedenler bulur. Davranışların nedenlerini ortaya çıkarmayı hedefler.
- İnsan davranışları üzerinde önceden tahmin, yordama yapmayı amaçlar,
- İnsanları manipüle etme ve etkilemek ister.
- İnsanların davranış ve düşüncelerini kontrol altına almayı hedefler.
Bilinmesi Gereken Psikolojik Bilgiler
- Başka insanlar ya da canlılar için para harcamak, iyilik yapmak insanı tamamlanmış ve mutlu hissettirir.
- Farklı dilde düşündüğünüzde daha rasyonel karar almanız mümkündür.
- Beyninizin en yaratıcı olduğu zaman en yorgun hissettiğiniz zamandır.
- Düşük benlik algısına sahip bireyler, insanları küçümseme konusunda oldukça eğilimlidir.
- 18-33 yaş arasındaki insanların yaşam konusunda daha stresli olduğu bilinir. İş bulma, evlenme ve benzeri nedenlerden dolayı bu durum gerçekleşir.
- Mutlu insanlarla harcanan zaman sizin de mutlu olmanıza neden olur.
- Hedefler önceden belirlenirse başarı şansı daha yüksektir.
Cv İçin İhtiyacınız Olabilir: Hobiler
Psikolojinin Konusu Nedir?
Psikolojinin konusu, organizmanın yani insan ve hayvan davranışlarının deneyler ve gözlem yoluyla ölçülebilen, incelenebilen davranışlarını gözlemlemektir. Özellikle fizyolojik güdüler ve refleksler anlamında insanlarla çok benzerliklerinin olması hayvanların da psikolojik anlamda inceleme konusu olmuştur.
Psikoloji tek başına yeterli olabilecek bir bilim değildir. Felsefe, din, antropoloji, biyoloji, sosyoloji, etnoloji gibi birçok bilimden yararlanır. Bu bilimlerin de yardımı ile insanların niçin, neden ve nasıl davranış gösterdikleri üzerinde durur.
Psikolojik Tedavi Nedir?
Psikolojik tedavi çeşitli şekillerde gerçekleşir. Psikolojik danışmanlık, klinik psikolojik durumalar ve psikiyatri olmak üzere farklı noktalarda durur. Psikolojik danışmanlık en temelinde insanların duygu ve düşüncelerini anlama ve onlara yollar gösterme olarak karşımıza çıkar. Ağır vakalar, üst düzey psikolojik bozukluklar psikolojik danışmanların sevk etmesini gerektirir. Genel olarak sorunları anlama ve algılama üzerinde durur.
Çözümü üst düzey uzmanlık gerektirmeyen konular ve durumlar üzerine psikolojik danışmanlar çalışır. Klinik psikoloji ise çeşitli duygu durum bozukluklarının, kişilik bozukluklarının ve çeşitli psikolojik rahatsızlığın farklı terapiler ile iyileşmesi adına çalışmalar yapar. Bu durumda genel geçer terapiler kullanılır. Dünya üzerinde psikanalitik terapiden bilişsel davranışçı terapiye kadar birçok yöntem bulunur.
Klinik psikologların kullandığı terapi, klinik psikoloğa göre farklılık gösterir. Ülkemizde birçok psikolog farklı alanlarda çalışmalar yapar. Bu çalışmaların kapsamında da danışanlara hizmet verir. Genel olarak danışanın sahip olduğu rahatsızlık ve bulunduğu duygu durumuna göre uygun terapi çeşidini psikologlar kendi belirler.
Psikiyatri ise üst düzey hastaların gitmesi gereken bir tedavi şeklidir. Hastanın artık ilaç kullanmaya ihtiyacı vardır. Bu durumda genellikle hastanın rahatsızlığına göre ilaç verilir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta kesinlikle bireylerin ilk tercih olarak ilaca başvurmamasıdır. Psikolojik ilaçların kullanılması kararını psikiyatristler belirler.
Kimler Psikolojik Tedaviye İhtiyaç Duyar?
- Stresli çalışma ortamında çalışan bireyler,
- İletişim problemi yaşayanlar,
- Psikolojik rahatsızlığı olan ya da şüphesi olanlar,
- Kaygı bozukluğu olanlar,
- İletişim bozukluğu yaşayanlar,
- Fobileri bulunanlar,
- Kişilik bozukluğuna sahip olanlar,
- Sosyal iletişim problemi yaşayanlar gibi farklı birçok konuda psikolojik tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Psikolojik tedavi, korkulması gereken bir şey değil aksine ruhunuzun ve psikolojinizin olumlu olması için gerekli bir tedavi şeklidir.
Psikolojinin Branşları Nelerdir?
Psikoloji için en belirgin uygulama, psikologların, müşterilerin zihinsel sıkıntı ve psikolojik hastalık semptomlarını yönetmelerine ve üstesinden gelmelerine yardımcı olmak için prensipleri, araştırmaları ve klinik bulguları kullandıkları zihinsel sağlık alanındadır. Psikoloji uygulamalarından bazıları şunlardır:
- Akıl sağlığı tedavisi
- Performans geliştirme
- Kendi kendine yetme
- Ergonomi
- Kişisel sağlık ve esenlik
- Psikolojik araştırma
- Kamu politikasını bilgilendirme
- Sosyal program tasarımı
- Eğitim programlarının geliştirilmesi
- Çocuk gelişimini anlama
Psikolojinin içerdiği her şeyi sadece kısa bir tanımda yakalamak zordur. Ancak gelişim, kişilik, düşünceler, duygular, motivasyonlar ve sosyal davranışlar gibi konular psikolojinin anlamaya, tahmin etmeye ve açıklamaya çalıştığı şeyin sadece bir kısmını temsil eder.
Psikolojinin Amaçları Nelerdir?
Psikoloji hem bireylere hem de topluma fayda sağlayan uygulamalı ve akademik bir alandır. Psikolojinin büyük bir kısmı ruh sağlığı sorunlarının teşhis ve tedavisine ayrılmıştır. Ancak bu psikolojinin etkisi söz konusu olduğunda buzdağının sadece görünen kısmıdır. Psikolojinin bireylere ve topluma katkıda bulunduğu yollardan bazıları şunlardır:
- İnsanların neden olduğu gibi davrandıklarına dair anlayışımızı geliştirmek.
- İnsan zihnini ve davranışını etkileyebilecek farklı faktörleri anlamak.
- Sağlığı, günlük hayatı ve refahı etkileyen sorunları anlamak.
- Ürün tasarımını geliştirmek için ergonomiyi geliştirmek.
- Daha güvenli ve daha verimli çalışma alanları oluşturmak.
- İnsanları hedeflerine ulaşmaya motive etmek.
- Verimliliği artırmak.
Psikologlar bunları insan davranışını anlamak, açıklamak ve tahmin etmek için nesnel bilimsel yöntemler kullanarak başarırlar. Psikolojik çalışmalar, daha sonra ampirik olarak test edilen bir hipotezle başlayarak son derece yapılandırılmıştır.
Potansiyel Tuzaklar
Psikoloji konusunda çok fazla kafa karışıklığı var. Ne yazık ki, kısmen popüler medyadaki psikologların klişeleşmiş tasvirleri ve psikoloji derecelerine sahip olanların çeşitli kariyer yolları düşünmesi nedeniyle psikoloji hakkında yanlış düşünceler ortaya çıkmaktadır.
Elbette, suçları çözmeye yardımcı olan psikologlar var. İnsanların zihinsel sağlık sorunları ile başa çıkmalarına yardımcı olan birçok profesyonel var. Bununla birlikte, daha farklı amaç edinen psikologlar da vardır:
- Daha sağlıklı iş yerleri yaratmaya katkıda bulunurlar.
- Halk sağlığı programları tasarlar ve uygularlar.
- Uçak güvenliğini araştırırlar.
- Tasarım teknolojisi ve bilgisayar programlarına yardımcı olurlar.
- Askeri hayatı ve savaşın psikolojik etkisini incelerler.
Psikologlar nerede çalışırlarsa çalışsınlar, birincil hedefleri insan davranışlarını tanımlamak, açıklamak, tahmin etmek ve etkilemektir.
Psikoloji nedir? Sorusuna derin bir bakış açısı ile cevap vermeye çalıştık. Sığ bir görüşten öte bu alan, tüm yaşamımızı şekillendirmektedir Gördüğünüz gibi, psikoloji nispeten genç bir bilim olsa da, aynı zamanda muazzam miktarda derinliğe ve genişliğe sahiptir. Akıl hastalığının değerlendirilmesi, teşhisi ve tedavisi psikolojinin merkezi amaçlarıdır. Ancak psikoloji akıl sağlığından çok daha fazlasını kapsar.
Bugün, psikologlar insan zihninin ve davranışının birçok farklı yönünü anlamaya, insanların nasıl düşündüklerini anlamamıza yeni bilgiler ekleyerek günlük insan yaşamları üzerinde önemli bir etkisi olan pratik uygulamalar geliştirmeye çalışıyorlar.
